شوێنەوارەکانی تاوان وسەرپێچی لەسەر لاشە و دەرون

شوێنەوارەکانی تاوان وسەرپێچی

لەسەر

لاشە و دەرون

پوختەکراوە لە (الداء والدواء للإمام ابن القیم رحمه الله)

وەرگێڕانی بەدەستکاریەوە

زانا سلیم کەلاری

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله وبعد :

بەڕاستی تاوان و سەرپێچی خوای پەروەردگار ئەوەندە شوێنەواری بێزراو و زیان بەخشی هەیە بۆ لاشە و دەرون لە دونیا و دواڕۆژدا کە کەس نایزانێت تەنها خوای پەوەردگار نەبێت : هەندێک لەو شوێنەوارانە :

１-             یەکەم بێبەش بوون لە علم وزانست :

علم نورێکە خوای پەوەردگار دەیخاتە دڵەوە و سەرپێچی فەرمانەکانیش ئەم نورە دەکوژێنێتەوە .

کاتێک ئیمامی شافعی لەلای ئیمامی مالک دانیشت وفەرموودەی خوێندەوە بەسەریدا، ئیمامی مالک سەرسام بوو بە وەی کەبینی لە خيرايي وزیرەکی و تەواوی تێگەیشتنی ئیمامی شافعی لە بابەتەکان پێی فەرموو : (إني أرى الله قد ألقى على قلبك نورا فلا تطفئه بظلمة المعصية ) واتا: من دەبينم خوای پەوەردگار نورێکی خستوەتە دڵتەوە مەیکوژێنەوە بە تاریکی سەرپێچی خوای پەروەردگار. 

２-             دووەم: بێبەش بوون لە رزق وڕۆزی :

چۆن ترسان لە خوای پەوەردگار هۆکاری دەست کەوتنی رزقە بەهەمان شێوە وازهێنان لە تقوى  هۆکاری توشبوونە بە فەقیری ، هەرگیز هیچ هۆکارێک نیە ئەوەندەی وازهێنان لەتاوان بەسود بێت بۆ دەست خستنی رزق .

３-             سێیەم: دووری لە پەروەردگارەوە :

دووریەک کە کەسی سەرپێچیکار هەستی پێدەکات لە نیوان خۆی و خوای پەوەردگاردا ، ئەم دووریە هاوشێوەی نیە و بەراورد ناکرێت بە هیچ خۆشی و لەزەتێک، هەرچەندە هەموو خۆشی و لەزەتەکانی دونیای بۆ کۆببێتەوە ئەوا کافی وبەس نیە بۆ ئەو دووریەی ، وە ئەم کەسیش هەست بە دووریە ناکات تەنها ئەوانە نەبێت کە دڵەکانیان زیندووە چونکە برین هیچ ئازاری مردووەکان نادات ، ئەگەر واز لە تاوان نەهێنرێت تەنها لە ترسی دروست بوونی ئەم دووریە نەبێت ئەوا بۆکەسی ژیر وعاقڵ شایستەیە کە وازی لێبهێنیێت .

４-             چوارەم: دووربوونەوە لە بەندە چاکەکان :

دووریەک دروست دەبێت لەنێوان ئەو و وکەسانی تردا بەتایبەتی کەسە باشەکانیان ، ئەو کەسە هەست دەکات بە دووریەک لە نێوان خۆی و ئەواندا وە هەتاوەکو ئەم هەستی دووریە زیاتر بێت زیاتر دووردەکەوێتەوە لێیان و لە کۆڕو دانیشتنەکانیان و بێبەش دەبێت لە بەرەکەتی سود مەندبوون لێیانەوە ، وە نزیک دەبێتەوە لە حزب وگروپی شەیطان بەئەندازەی دوور کەوتنەوەی لە حزب و گروپی رەحمان وە وردە وردە ئەم هەست کردنە بەهێز دەبێت تاوەکو دەگاتە ئەو ئاستەی لە نێوان ئەم وخێزانەکەی و مندالکانی و کەسە نزیکەکانی وە لە نێوان ئەم و نەفسی خۆیدا دەی بینیت کە بێزار و ناڕەحەتە لە نەفسی خۆشی وە هەندێک لە پێشینان وتویانە  :  إني لأعصي الله فأرى ذلك في خلق دابتي وامرأتي . واتە: من سەرپێچی خوای پەروەردگار دەکەم ، ئەمە دەبینم لە ڕەوشتی خێزان و ئاژەڵەکەمدا .

５-             پێنجەم : قورس بوونی کارەکان:

قورسبوونی کارەکانی لەسەری ، ڕووناکەتە هیچ کارێک ئیلا دەبینێ داخراوە بەڕویدا یان قورسە لەسەری ، هەروەکوچۆن کەسێک تقوای خوای پەروەردگار بکات کارەکانی بۆئاسان دەکات بەهەمان شێوەش هەرکەسێک تەقوای خوای پەروەدگار پەک بخات لە نەفسی خۆیدا ئەوا کارەکانی لەسەر قورس دەکات ، بەڕاستی سەیر و سەر سوڕ هێنەرە چۆن کەسێک دەرگاکانی خێر و چاکە کاری بەداخراوی یان قورس دەبینێت و نازانێت هۆکارەکەی لە کوێوەیە ؟!.

６-             شەشەم : هەست کردنی بە تاریکی دڵ:

هەست بەتاریکیەکی ڕاستەقینە دەکات لە دڵیدا هەروەکو چۆن هەست دەکات بە تاریکی شەوێک کەهیچ ڕوناکی تیانیە و تەواو تاریکە ، تاریکی تاوان بۆ دڵەکەی وەکو تاریکی بەرجەستەی چاوەکانی وایە ، بەڕاستی گوێڕایەڵی خوای پەروەردگار نور و سەرپێچی کردنی تاریکیە ، وە تاوەکو تاریکیەکە بەهێزبێت سەرگەردان بوونی زیاد تر دەبێت دەکەوێتە ناو بیدعە و گومڕایی کارە لە ناوبەرکانەوە و هەستیشی پێناکات وەکو کوێرێک لە شەوێکی تاریکدا بەتەنها بەڕێگادا دەڕوات وە ئەم تاریکیە زیاددەکات تاوەکو سەردەکەوێت بۆ دەمووچاو و دەبێتە ڕەشیەک تیایدا هەمووکەس دەی بینیت . پەنا بەخوای پەروەردگار.

７-             حەوتەم : لاواز بوونی دڵ ولاشە.

سەرپێچی خوای پەروەردگار دڵ و لاشە لاواز دەکات ، لاوازکردنی بۆ دڵ ئەوە کارێکی ڕونە ودیارە بەڵکو بەردەوام لاوازی دەکات تاوەکو بەتەواو ژیانی نامێنێت. وەلاواز کردنی بۆ لاشە ،کەسی باوەڕدار هێز و تواناکەی لە دڵیدایە هەرکاتێک دڵی بەهێز بوو لاشەی بەهێز دەبێت بەڵام کەسی خراپەکار ئەگەر لاشەشی بەهێز بێت ئەوا لاوازترین شتە لە کاتی پێویستیدا وخیانەتی لێ دەکات هێز و قوەتەکەی ،وردبەرەوە لە بەهێزی لاشەی فارس وڕۆمەکان چۆن خیانەتی لێ کردن لە پێویست ترین کاتیاندا بۆی وە وە ورد بەرەوە لە لەناو بردنی ئەهلی ئیمان بۆیان بە هێزی لاشەو دڵیان .

８-             هەشتەم: بێ بەش بوون لە گویڕایەڵی خوا.

بێبەش بوون لە گوێڕایەڵێ خوای پەروەردگار ، ئەگەر تاوان هیچ سزایەکی نەبێت تەنها ئەوە نەبێت ڕێگرە لە عیبادەت وە ئەنجامنەدانی ئەو عیبادەتەش رێگرە لە عیباتێکی تر و بەهەمان شێوە عیبادەتی سێیەم وچوارەم ئەوا شایستەیە وازی لێ بهێنێت ، وەکو کەسێک وایە کە خۆراکێک دەخوات نەخۆشیەکی بۆ دێنێت بێ بەشی دەکات لە چەندین خۆراکی خۆشتر لەئەوەوەی کە خواردی .

９-             نۆیەم : کەم کردنەوەی تەمەن :

سەرپێچی خوای پەروەردگار تەمەن کەم دەکاتەوە و بەرەکەتەکەی لەناو دەبات وەهەردەبێت واش بێت ، چۆن چاکەکاری تەمەن زیاد دەکات خراپەکاریش تەمەن کورت دەکاتەوە ، وە نهێنی ئەمەش لەوەدایە کە مرۆڤ تەمەنی مرۆڤ ماوەی ژیان یەتی وەهیچ ژیانێکی نیە تەنها ئەوە نەبێت کە تێیدا ڕووی کردووەتە خوای پەروەردگار و یادکردنەوەی و خۆشبەخت بوون بەخۆشەویستی ئەو و هەڵبژاردنی ڕەزامەندی ئەو بەسەر ڕەزامەندی هەموو کەسێکی تردا.

１０-                      دەیەم: زیاد کردنی تاوانی دیکە :

تاوان و سەرپێچی هاوشێوەی خۆی بەدوای خۆیدا دێنێت وزیادی دەکات تاوەکو لەسەر بەندە دوورکەوتنەوە و خۆدەربازکردن لێی قورس دەبێت ، وەکو هەندێک لە پێشینان وتویانە : إن من عقوبة السيئة السيئة بعدها وأن من ثواب الحسنة الحسنة بعدها. واتا: بەڕاستی لەسزای تاوان ئەوەیە کە تاوانی تر بەدوای خۆیدا دێنێت و لە پاداشتی چاکەش ئەوەیە کە چاکەی تر بەدوای خۆیدا دێنێت.

１１-                      یازدەیەم: لاواز بوونی ویست وئیرادە:

کەترسناک ترینیانە لەسەر بەندە ، تاوان لاواز دەکات لە بەرامبەر ویستەکانی ، ویستی ئەنجامدانی تاوان لە دڵدا بە هێز دەبێت و ویستی تەوبە وگەڕانەوەش بۆلای خوای پەروەردگار لاواز دەبێت وردە وردە تاوەکو دەگاتە ئەو ئاستەی کە ویستی تەوبە کردن لە دڵیدا بەگشتی نامێنیت ، ئەگەر نیوەی بمرێت ناگەڕێتەوە بۆلای خوای پەروەردگار ، داوای لێخۆشبوون دەکات و گەڕانەوەی درۆزنانە زۆر دەکات بەتەنها بە زمان وە دڵیشی دابەستووە لەسەر تاوان و بەردەوامە لەسەری و سورە لەسەر ئەنجامدانی هەرکاتێک بۆی بگونجێت و لەتوانایدا هەبێت ، ئەمە لە گەورە ترین نەخۆشیەکانە و نزیک ترینیانە بۆلەناو بردنی کەسەکە.  

  

１２-                      دوانزەیەم : ڕق نەبوونەوە لە تاوان .

بەبێزراو دانانی تاوان لە دڵێدا هەڵدەگەڕێتەوە و دەبێتە خویەک بۆی ، بەلایەوە قبیح وبێزراو نیە کە خەڵک بیبینن و قسەی خەڵکی بۆئەو لەسەر خراپە کاریەکانی کاری تێناکات ، ئەو لەلای ئەو کەسانەیە کە فسق وتاوان ئەنجام دەدەن و ئەو پەڕی دڵخۆشبوون و خۆشحاڵیەتی تاوەکو وای لێدێت پەنا بەخوای پەروەردگار شانازی دەکات بەئەنجامدانی تاوانەوە وە تەنها ئەوەش نا بەڵکو خەبەر دەدات بەئەو کەسانەش کە نەیان زانیوە تاوانی کردووە و دەڵێت : ئەی فڵأنە کەس ئەو تاوانەم کردو ئەمەم کرد ، وە ئەم جۆرە لەخەڵکی لێخۆشبوون نایان گرێتەوە و رێگای و دەرگای تەوبە کردن بەسەریاندا داخراوە زۆربەی جار وەکو پێغەمبەری خوا صلى الله علیه وسلم دەفەرمووێت : "كل أمتي معافا إلا المجاهرين وإن من الإجهار أن يستر الله العبد ثم يصبح يفضح نفسه ويقول: يا فلان عملت يوم كذا وكذا كذا وكذا فتهتك نفسه وقد بات يستره ربه".  واتە: هەموو ئومەتەکەم لێخۆشبوون دەیانگرێتەوە تەنها ئەوانە نەبێت کە تاوان بەئاشکرا دەکەن وە لە ئەنجامدانی تاوان بەئاشکرا ئەوەیە کە خوای پەروەردگار تاوانی بەندەیەک دەپۆشێت و پاشان ئەو بەیانی ئابڕووی خۆی دەبات و دەڵێت : ئەی فڵانە کەس ئەوەم کرد و و ئەوەم کردو وام کرد ، خۆی ئاشکرا دەکات و لەکاتێکدا شەو خوای پەروەدگار نهێنیەکانی بۆ پۆشیبوو .

１３-                      سیانزەیەم : بێ نرخ بوونی بەندە لەلای خوا :

تاوان هۆکارە بۆئەوەی بەندە  سوک بێت بەلای خوای پەروەدگارەوە و  لەپێش چاوی بکەوێت ، حسنی بەصری دەفەرمووێت : سوکن بەلای خوای پەروەردگارەوە بۆیە سەرپێچی دەکەن ئەگەر بەڕێز بونایە بەلایەوە دەیانی پاراست لە تاوان . وە ئەگەر بەندەیەک سوک بێت بەلای خوای پەروەردگارە کەس ڕێزی ناگرێت وەکو خوای پەروەردگار دەفەرمووێت :  {وَمَنْ يُهِنِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ مُكْرِمٍ}  واتە: کەسێک خوای پەروەردگار بێڕێزی بکات کەس ناتوانێت  ڕێزداری بکات . وەئەگەر هەندێک جاریش خەڵک بەگەورە ڕایان بگرن ئەوە یان لەبەر ئەوەیە ئیشیان پێیانە یان لەبەر ئەوەیە لە شەڕ وخراپەیان دەترسن . 

１４-                      چواردەیەم : سەرشۆڕ بوونی سەرپێچی کار:

 تاوان سەرشۆڕی بۆ خاوەنەکەی دێنێت و هەر دەبێت واش بێت ، چونکە هەموو سەربەرزیەک لە گوێڕایەڵێ خوای پەروەردگار دایە وەکو خوای پەروەردگار دەفەرمووێت : {مَنْ كَانَ يُرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعاً } واتا : هەرکەسێک سەربەرزی دەوێت ئەوا هەموو سەربەرزی موڵکی وای پەروەردگارە. واتا : بادەستی بخات بەگوێڕایەڵی خوای پەروەردگار چونکە دەستی ناکەوێت تەنها لە گوێڕایەڵی خوادا نەبێت .

وە هەندێک لە سەلەف دەپاڕانەوە و دەیان فەرموو : خوای پەروەردگار بەهێزم بکەیت بە گوێڕایەڵی خۆت وسەڕشۆڕم نەکەیت بەسەرپێچی کردنی فەرمانەکانت .

قال عبد الله بن المبارك

رأيت الذنوب تميت القلوب                     وقد يورث الذل إدمانها
وترك الذنوب حياة القلوب                       وخير لنفسك عصيانها
 

الحمد لله الذی بنعمته تتم الصالحات

١٢- ذی الحجە -١٤٣٧ کەلار